موسیقی بلوزچیست؟

موسیقی بلوز چیست؟

 بلوز گونه موسیقی سازی و آوازی است که ریشه در آوازهای مذهبی و آوازهای کار و فریادها و همخوانی های سیاهان آمریکا دارد و اصل آن به فرهنگ و موسیقی غرب افریقا می رسد. 

برخی از موسیقی شناسان برای این سبک موسیقی تعریف ساده ای ارائه می کنند: "توالی آکوردهای I، IV و V در یک قالب ۱۲ تایی که معمولا ریتم ۴/۴ دارد و از گام خاصی به نام پیمانه بلوز (Blues Scale) استفاده می کند." باید اضافه کرد که گونه های متفاوتی از این گام وجود دارد و نوع متداول آن معمولاً یک گام پنج مایه ای است که در آن نتهای معروف به Blue notes وجود دارد. برخی نیز بلوز را موسیقی رنج و درد و حرمان سیاهان مهاجر افریقا به امریکا میدانند. ولی حقیقت این است که هیچ یک از اینها تعریف مناسبی برای موسیقی بلوز نیست و برای طرفداران و شنوندگان موسیقی که شناخت آنها نسبت به موسیقی از ادراک شخصی شان حاصل می شود، موسیقی بلوز تعریف دشوار و پیچیده ای دارد. 

شیفتگی مارتین اسکورسیزی فیلمساز بزرگ امریکایی که اتفاقآ اخیرآ یک مستند هفتگانه در مورد موسیقی بلوز و تاریخ آن (با کمک کارگردانان بزرگی مثل کلینت ایستوود و ریچارد پیرس) ساخته است، در مورد این موسیقی آنقدر است که می گوید: "واقعا اگر می توانستم گیتار [بلوز] بنوازم، هرگز فیلمساز نمی شدم. وقتی بچه بودم، اطرافم پر بود از صدای موسیقی. آن زمان می شد همه نوع موسیقی راشنید. از ترانه های فولکوریک ایتالیایی گرفته تا ترانه های کانتری و وسترن ... اما وقتی به صدای خوانندگانی چون Lead Belly، John Lee Hooker، Muddy Waters و یا Blind Lemon Jefferson گوش می دهی، با آن به حرکت در می آیی، قلبت به تپش می افتد و تحت تأثیر مایه های عاطفی نیرومند و بی پیرایه آن قرار میگیری که درست اعماق روح و روان تو را نشانه رفته است. بلوز یعنی همین".

تاریخچه بلوز

از دیدگاه تاریخ پیدایش، موسیقی بلوز در آغاز در میانه های سده ۱۹ توسط سیاهان مهاجر از افریقا که عمدتاً به نواحی جنوب و جنوب شرقی امریکا مهاجرت می کردند پدید آمد. گفته می شود که در کشتزارهای جنوب، زمانی که سیاهان برده از طلوع خورشید تا غروب به کارهای سخت و طاقت فرسا مشغول بودند، ناراحتی خود را با سر دادن ملودیهای خود ساخته بصورت فریاد ابراز می کردند که این آوازهای دسته جمعی بصورت پرسش و پاسخ بین دو یا چند گروه از کارگران را فریادهای مزرعه ای (Field Hollers) می گفتند. (اصولا به همین دلیل، یکی از بارزترین شناسه های موسیقی بلوز، پرسش و پاسخی بودن ترانه و ساز و همچنین فی البداهه بودن نوازندگی در آن است.)

بعدها و پس از آزادی برده ها این آوازخوانی در اجتماعات و حتی در کلیسا دنبال شد و به تدریج با آشنا شدن با سازهای اروپایی آنها گیتار، ساز دهنی و پیانو را در موسیقی خود به کار بردند تا به موسیقی خود شکل و فرم بیشتری بدهند.

پیدایش بلوز

 در یک شب گرفته در سال ۱۹۰۳، و.سی هندی (W.C.Handy) که رهبر یک ارکستر موسیقی جاز بود در یک ایستگاه قطار کاملاً خلوت در نزدیکی میسی سیپی منتظر قطار نشسته بود. به دلیل تاخیر چند ساعته قطار، هندی روی نیمکت چوبی ایستگاه قطار به خواب رفت. ناگهان با صدایی از خواب بیدار شد و خود را یکه و تنها رودررو با سیاه پوست قوی هیکلی دید که در کنار او نشسته و ترانه ای در مورد رفتنش به جنوب، بصورت فی البداهه می خواند. مرد لبه چاقو را روی سیمهای گیتارش می لغزاند و گیتار می نواخت. او یک خط از شعرش را سه مرتبه و با آکوردهای مختلف میخواند و با گیتار به آن جواب می داد.

هَندی بعدها اذعان کرد:" این عجیب ترین و مرموزترین چیزی بود که تا به آن روز شنیده بودم" و آنچه مرد سیاه پوست می خواند چیزی نبود جز Blues.

در ۱۹۱۲، هندی که شیفته موسیقی بلوز شده بود، آغاز به جمع آوری، تدوین و انتشار نتهای موسیقی بلوز کرد. انتشار دو اثر "Memphis Blues" در این سال و در پی آن "St.Louis Blues" (در سال ۱۹۱۴) با پذیرش همگانی مردم روبرو شد و موجب محبوبیت بیشتر آن در چرخه موسیقی امریکا شد.به این ترتیب موسیقی بلوز رسماً زاده شد و به جرئت می توان گفت که تولد رسمی خویش را مدیون هندی بود.

طی سالهای اولیه سده بیستم، موسیقی بلوز به تدریج به تگزاس، لویزیانا، میسی سیپی و حتی سواحل غربی گسترش یافت به گونه ای که ناحیه دلتای میسی سیپی تبدیل به مهد شکل گیری سبکی از موسیقی بلوز شد که به بلوز دلتا (Delta Blues) معروف است و امروزه اصیل ترین و تأثیرگذارترین سبک بلوز بشمار می آید.

در سال ۱۹۲۰، Mamie Smith که اولین خواننده زن بلوز بود، با اجرای ترانه ای به نام بلوز دیوانه (Crazy Blues) این سبک موسیقی را بیشتر مطرح نمود. (هرچند که هنوز فرم کلی بلوز تحت تأثیر جاز بود).

در ماه اول ۷۵۰۰۰ نسخه از صفحه این آهنگ فروش رفت و این موفقیت سبب شد شرکت ریس رکوردز (Race Records) به عنوان اولین شرکت ضبط آثار بلوز اقدام به انتشار آثاری از Ma Rainey و Bessie Smith نماید و در ادامه آثار خواننده هایی مثل Blind Lemon Jefferson و Charley Patton و ... موسیقی بلوز را به گوش شنوندگان عادی رساند. هرچند در آغاز سیاه پوستان طرفداران پر و پا قرص این موسیقی بودند، ولی رفته رفته و با پیدایش گونه های تازه بلوز که سازهایی چون گیتار برقی، ساز دهنی و حتی سازهای بادی را به کار می گرفت، طیف مخاطبین این نوع موسیقی نیز گسترده تر شد.

زهراامیدی